„... I tak trwamy na falach,

w środku wędrującego z nami morza,

które będzie z nami wędrować zawsze,

nawet wtedy, gdy rejs się skończy...

Krzysztof Baranowski                                                                                                 

Minęło już 65 lat... Rok 1945 - początki  naszego żeglarskiego świata

Minęło już 65 lat od chwili, kiedy wiatr od morza przygnał na Pomorze Zachodnie pierwszych polskich żeglarzy. Ten wiatr, przyciąga, jest częścią morza, świata wolności, do którego zawsze tęsknimy. Kiedy patrzymy na Pionierów przychodzi myśl, że niczym od nas się nie różnili, mieli te same pragnienia, byli jak my, chcieli żeglować i być wolnymi ludźmi.

Polskie żeglarstwo w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim zaczęło się w sierpniu 1945 roku. Nasze miasto było wtedy morzem ruin, prawie nie było ludzi, pustka, cisza. Świat po zagładzie. Wojna zamknęła karty historii niemieckiego Stettina, w lipcu 1945 roku narodził się Polski Szczecin. Pierwsi pionierzy żeglarze-osadnicy jechali tutaj nie do końca wierząc, że będzie Polski. Miasto w gruzach, radzieckie wojska okupacyjne rabujące mienie poniemieckie, oddziały Werwolfu, bandy szabrowników i zwykli zagubieni ludzie szukający po wojnie swojego miejsca na ziemi. To tło wydarzeń, początek ich i naszego życia.

Jechali jednak ku morzu. Już w maju 1945 roku wyruszył do Szczecina Kazimierz Haska. Niezwykła postać - wychowanek generała Zaruskiego, przedwojenny żeglarz, uczestnik bałtyckich rejsów na żaglowcu „Zawisza Czarny”, ostatni kapitan Ośrodka Żeglarskiego „Wilków Morskich” w Kiekrzu pod Poznaniem (1937–39). Do miasta dociera dopiero w lipcu, najpierw zatrzymał się w Pile, potem w Stargardzie, 5 lipca 1945 r., kiedy wyjaśniła się sprawa przynależności Szczecina do Polski, dociera do grodu Gryfa.

Drugiego sierpnia, z inicjatywy Stanisława Puta i Zygmunta Baszkiewicza,  utworzono szczeciński oddział Ligi Morskiej (pierwszy powstał w czerwcu 1945 w Koszalinie). Mała sala, grupka pasjonatów i marzenia o Polsce otwartej na morze z silną gospodarką morską. Funkcję prezesa oddziału objął prezydent Szczecina Piotr Zaremba, przewodniczącym Zarządu Okręgu Ligi wybrano - Stanisława Puta, a sekretarzem Zarządu Zygmunta Baszkiewicza. Następnie zaczęto tworzyć strukturę organizacyjną Ligi w Szczecinie, założono między innymi Wydział Wodny, którym kierował Alfred Mayer (pracownik przedwojennej Ligi Morskiej i Kolonialnej).

Żeglarze z JACHT KLUBU "Gryf" podczas pochodu 1-majowego w 1948 r., na czele kmdr J. Owieśniak i vicekmdr K. Haska

Do tworzenia żeglarstwa potrzebni jednak byli żeglarze. Trzeba było ich wyszkolić.  22 VIII 1945 powstała Sekcja Żeglarska, a jej przewodniczącym został Kazimierz Haska. Z inicjatywy A. Mayera zorganizowano w dniach od 28 sierpnia do końca września pierwszy teoretyczny kurs żeglarski. Odbył się w budynku Ligi przy Al. Wojska Polskiego 75 w Szczecinie, liczył 180 uczestników. Jak wspomina Haska, był: „Teoretyczny – gdyż port był zamknięty, usiany wrakami, zaminowany. (...) sala, w której odbywało się inauguracyjne zebranie wypełniona była po brzegi.  (...) „Na kursie było właściwie dwóch wykładowców – Mayer i ja, przewinął się przez niego jeszcze jeden „magik”, który na żeglarstwie znał się jak wilk na gwiazdach i na swoich wykładach czytał z podręcznika, sam zresztą niewiele rozumiejąc, co czyta. (...) Jak na pierwsze dni Szczecina – nie można narzekać na frekwencję, była duża do samego końca”.   Kolejny kurs żeglarski Liga Morska przeprowadziła w dniach od 15 października do 15 grudnia 1945 roku, a wykładowcami byli: Mayer, Haska, Baszkiewicz i ponownie Ścieżka (ten „magik” z opowieści Haski).

 Organizacja struktur żeglarskich na Pomorzu Zachodnim rozpoczęła się także od utworzenia pierwszych drużyn wodnych ZHP. Jak czytamy w sprawozdaniu Komendanta Zachodniopomorskiej Chorągwi ZHP podharcmistrza Zygmunta Bojarskiego z dnia 28 października 1945 r., na terenie Pomorza Zachodniego powstały 3 takie drużyny: w Szczecinie, Szczecinku i Kołobrzegu. Utworzone je z inicjatywy członka Komendy Chorągwi ZHP w Szczecinie Leona Królaka. Pierwsza z nich, 5 Drużyna Skautów Wodnych, powstała we wrześniu 1945 roku w Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Szczecinie. Drużynowym „czarnej piątki”, bo tak ją potocznie nazywano, został 17 letni Jacek Śniegocki. W pozyskanej od dyrekcji Gimnazjum sali urządzono harcówkę, w której odbywały się zbiórki. Podobnie było w Szczecinku, 22 października, przy Państwowym Koedukacyjnym Gimnazjum powstała także 1 Drużyna Skautów Wodnych. Jej twórcą był uczeń trzeciej klasy gimnazjum Henryk Ślepak.

5 Drużyna Skautów Wodnych w Szczecinie

O okolicznościach powstania i losach drużyny wodnej w Kołobrzegu nic nie wiemy. Pewne jest to, że drużyny wodne składały się bardzo młodych ludzi. Nie mieli sprzętu, umiejętności żeglarskich, chcieli jednak być żeglarzami. Takie były początki. Założenie Sekcji Żeglarskiej Ligi Morskiej i pierwszy kurs żeglarski zapoczątkowały polskie żeglarstwo w Szczecinie. Dopiero od 1946 roku rozpoczęła się właściwa działalność Ligi Morskiej. Zaczęto też tworzyć kluby żeglarskie, wydobywano z wody zatopiony sprzęt, rozpoczęto odbudowę przystani wodnych, do Szczecina napływali z głębi Polski kolejni żeglarze.

W tych niezwykłych okolicznościach narodziło się szczecińskie i zachodniopomorskie żeglarstwo. Wszystko zaczęło się 65 lat temu, w sierpniu 1945 roku...

autor: Piotr Owczarski